یادداشت – در گذشته موزهها به دلیل حفاظت و نمایش آثار ارزنده تاریخی و هنری پدید میآمدند، اما با گذشت زمان بهویژه پس از رنسانس نقش مهم موزه در توسعه جوامع، مفهوم متفاوتی پیدا کرد؛ از همین رو شاهد ظهور موزههایی با موضوعهای متفاوت و گاهی عجیبوغریب هستیم. موزههای هنری، علوم، موزههای مردمشناسی، موزههای تخصصی و سازمانی؛ مانند موزههای نفت، برق و… از جمله موزههای مدرن و نوینی هستند که این روزها در بسیاری از کشورها مشاهده شده و وجود آنها توصیه میشود. بررسی نقش متفاوت و تاثیرگذار هر یک در ذهن و نظر مخاطبان خویش کمک شایانی به شناخت هرچه بیشتر «فرهنگ موزه» میکند.
پس از جنگ جهانی دوم و گسترش قدرت دفاعی و اقتصادی، کشورهای توسعهیافته دریافتهاند که فرهنگ نیز همانند این دو حوزه باید در اولویت قرار گرفته و به آن توجه شود. بهطور کلی بسیاری از نهادهای خصوصی و دولتی مانند وزارتخانهها و شرکتهای خصوصی و تجاری در کشورهای توسعهیافته از صنعت گرفته تا مواد خوراکی برای حوزه فعالیت خود موزهای هرچند کوچک ایجاد کردهاند، زیرا به نقش بیبدیل موزهها در جامعه پی بردهاند. امروز موزهها کارکردهای متفاوتی داشته و راهکاری برای رفع بحرانهای اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی به شمار میروند.
از همین روی با توجه به نیاز هر گروه سنی یا قشر خاص موزه های مختلف تخصصی و عمومی طراحی و اجرا میشوند. لزوم و ضرورت ایجاد موزههای متنوع، متناسب با نیازهای جامعه ارضای حس کنجکاوی، حس زیباییشناسی، ارتقای دانش، و حتی جهانیشدن و محبوبیت نشانهای تجاری است. در کشور ما نیز کمابیش این مسئله مهم موردتوجه برخی مسئولان واقعشده که موزههایی با موضوع نفت، پست، برق، آب، بانک و… تاسیس شده یا در حال تاسیس هستند. دراینبین برخی صنایع باوجود به پیشینه کهن و صنایع کافی و غنی همچنان از وجود یک موزه تخصصی مناسب بیبهرهاند. یکی از این صنایع مهم که نیاز به موزهای تخصصی دارد، صنعت «سیمان» است. انسان از دیرباز سیمان را میشناخته و با گذشت زمان به نقش و اهمیت آن آگاهی بیشتر یافته، از زمانی که مصریها به ترکیب آهک و سنگ و گچ مادهای تولید کرده بودند که شباهت زیادی با بتن فعلی داشت تا مفهوم امروزی به کار گرفته شد.
اطلاعات و شواهد تاریخی در ایران نیز حاکی از آن است که ایرانیان باستان از بیش از ۳۰قرن پیش آهک و ملاتهای آبی را میشناختند و از آنها در ساختوسازها استفاده میکردهاند. و در طول تاریخ از تختجمشید گرفته تا پلهای دوره صفویه در اصفهان شاهد بکارگیری مصالح ترکیبی از این نوع هستیم. با ایجاد یک مرکز مهم که روند پیدایش و تکامل مسائل اینچنینی را برای قشرهای مختلف بازگو کند و به روی همگان گشوده باشد بر سطح علم، و توسعه دانش تجربی و به ویژه ایجاد انگیزه در جوانان و دانش آموزان تاثیر بسزایی خواهد داشت.
مرکزی که علاوه بر نمایش سیر تاریخی و علمی در جهان و ایران با بخشهای مطالعاتی و پژوهشی، ایجاد سمینارهای تخصصی و بینالمللی میتواند تبدیل به یک نشان جهانی شود و مرکز مبادلات علمی تخصصی شود و این علم را در کشور بهروز و همگام با کشورهای توسعهیافته نگه دارد. بهواقع میتوان گفت یکی از شاخصهای مهم توسعه فرهنگی، کمیت و کیفیت موزهها و همچنین استقبال از آنهاست زیرا تاسیس موزه گام نخست این راه است. این مهم مستلزم اصلاح و تغییر الگوی فکری مسئولان و حتی صاحبان و سهامداران شرکتهای خصوصی است. مسئلهای که علاوه بر توجیه فرهنگی توجیه اقتصادی و بهصرفه خواهد داشت؛ زیرا مطرحشدن صنعت سیمان ایران را در سطح جهانی به همراه خواهد داشت. البته معرفی چنین امتیازاتی برای ایجاد این موزهها وظیفه متولیان امور فرهنگی است که امید است در آیندهای نهچندان دور شاهد سیر تحول، توسعه فرهنگی در کنار اقتصاد و صنعت و البته همکاریهای بیشازپیش اندیشمندان این دو قشر مهم جامعه باشیم.
مجتبی مرغوب – کارشناس مدیریت جهانگردی و موزهداری
*بازنشر از روزنامه گسترش تجارت
https://simankhabar.ir/?p=8790