به نام خداوند لوح و قلم
حقیقت نگار وجود و عدم
وحید پیروی – سیمان فارس – نگارش این مقاله را با دو هدف آغاز کردم …
اول ، زنده نگه داشتن نام سخاوتمندان و نیک اندیشانی همچون بنیان گذاران کارخانه سیمان فارس که با تخصیص سهمی نه چندان کوچک از ثروت خود در راستای رفاه و اشتغال هموطنان خویش میراثی ماندگار از خود برجای گذاشتند
دوم ، معرفی کارخانه سیمان فارس به همه خوانندگان ماهنامه «ورلد سمنت» در سراسر دنیا به عنوان با قدمت ترین کارخانه سیمان حال حاضر کشور که با گذشت بیش از شش دهه از شروع فعالیت همچنان محصولی با کیفیت را به بازار عرضه می کند.
نسخه انگلیسی این مقاله پس از گذراندن مراحل تایید ، در ژورنال WorldCement شماره August2020 به چاپ رسیده است.
تا قبل از دهه ۱۹۳۰ در ایران ( اواخر دهه ۱۳۰۰ شمسی ) عموما از مصالحی مانند آجرهای خشتی آهک کاهگل در ساختمان سازی استفاده می شده است اما با شروع حکومت پهلوی و آغاز تدریجی برنامه های مدرنیزه شدن کشور و شروع پروژه هایی چون احداث راه آهن، ساخت سد ها ، پل ها، جاده سازی ها و ساخت کارخانه های جدید نیاز به استفاده از سیمان افزایش یافت و شیوه ساختمان سازی ها دستخوش تغییراتی شد. در آن زمان تنها تامین کننده داخلی سیمان کارخانه سیمان ری در نزدیکی تهران با ظرفیت ۳۰۰ تن در روز بود درحالیکه این مقدار تولید کفاف مصارف گوناگون را با توجه به حجم پروژهای در حال اجرا نمی داد لذا کمبود سیمان به شکل واردات از دیگر کشورها تامین می شد.
لیستی از کشورهای صادر کننده سیمان به ایران و مقدار صادرات آنها طی یک دوره ۱۰ ساله بین سال های ۱۳۱۷ تا ۱۳۲۷ در جدول زیرخلاصه شده است.
واردات سیمان به کشور از چهار نقطه انجام می شد و قیمت سیمان در هر پایانه متفاوت بود که باتوجه به فاصله محل مصرف و نرخ جابجایی از بنادر ، هزینه نهایی این کالا برای مصرف کنندگان بالا می رفت. با توجه به اینکه عمده مصرف سیمان جهت پروژه های دولتی ، ساختمان های اداری و اینگونه موارد بود مصارف ساختمان سازی شخصی خصوصا در شهرهای کوچک تر با توجه به هزینه نهایی این کالا بسیار کمتر بود.
قیمت سیمان بر اساس بندر وارداتی به کشور در اواخر دهه ۱۳۲۰
به عنوان مثال نرخ نهایی سیمان وارداتی که از بندر بوشهر ( نزدیکترین فاصله ) به شیراز حمل می شد به شکل زیر محاسبه می شده است :
در آن زمان قیمت سیمان کارخانه سیمان ری در محل کارخانه ۲۲۰۰ ریال به ازای هر تن بود که بسته به محل مصرف و هزینه حمل و جابجایی به قیمت آن افزوده می شد. بعنوان مثال قیمت نهایی همین سیمان در شهر تبریز به ازای هر تن برای مصرف کننده ۲۹۰۰ ریال محاسبه می شد که این رقم در شهرهایی مانند مشهد و شیراز تا ۳۴۰۰ ریال با توجه به هزینه جابجایی افزایش می یافت .
سرانه تولید سیمان در ایران در آن زمان ۵ کیلوگرم و با قیمت ۳۰۰۰ ریال به ازای هر تن بود و چنانچه تولید بر اساس طرح های قابل اجرا در جنوب سرانه را تا حدود ۱۸ کیلوگرم افزایش می داد و قیمت تمام شده را به رقم ۲۵۰۰ ریال در ازای هر تن می رساند همچنان قیمت بالاتر از ۲۲۰۰ ریال پیشنهادی در این طرح می بود و نهایتا برای کاهش قیمت سیمان تا نرخ ۱۵۰۰ ریال به ازای هر تن لازم بود تا سرانه مصرف بر پایه تولید داخلی به عدد ۶۳ کیلوگرم افزایش یابد .
طی همین سال ها چهار نفر از خیر اندیشان و سرمایه داران شیراز آقایان :
تصمیم گرفتند با سرمایه گذاری مشترک کارخانه ای را در شیراز احداث کنند تا بازار جنوب کشور شامل فارس و کرمان و بوشهر را پوشش دهد . هزینه احداث کارخانه مجموعا ۲۰ میلیون تومان براورد شد که رقم قابل توجهی در آن زمان بود.
محمد رضا شاه پهلوی در حال گفتگو با مهندس منوچهر سالور اولین مدیر عامل شرکت سیمان فارس – ۱۹۶۰ میلادی
پس از ارایه پیشنهاد قیمت از طرف کمپانی های اروپایی و امریکایی سازنده تجهیزات صنایع سیمان ، ارزیابی طرح ها و و توجیه اقتصادی که خلاصه آن در جدول زیر آمده است خرید از شرکت های آمریکایی در اولویت کار قرار گرفت. بدین ترتیب مقرر شد ماشین آلات توسط دو شرکت آمریکایی Kennedy Van Saun ( KVS ) در زمینه تجهیزات مکانیکی و شرکت Westinghouse Electric International در زمینه تجهیزات برقی تامین گردد.
شرکت سیمان فارس در سال های نخستین راه اندازی – ۱۹۵۶ میلادی
البته تحولات سیاسی ایران در اوایل دهه ۳۰ و نخست وزیری دکتر محمد مصدق باعث کندی روند پروژه نصب سیمان شیراز شد تا اینکه نهایتا در خرداد ۱۳۳۴ کارخانه راه اندازی شد و با ظرفیت ۲۰۰ تن در روز شروع به کار کرد . مرحوم مهندس منوچهر سالور بعنوان اولین مدیرعامل در این مجموعه شروع به فعالیت کرد . از جمله خدمات ارزنده ایشان در آن زمان تشویق شرکت نفت به کشیدن خط انتقال نفت از گچساران به شیراز و احداث پالایشگاه نفت شیراز بود تا کارخانه سیمان فارس نیز بتواند ازمازوت که از برش های پایین برج های تقطیر بود بعنوان سوخت کوره دوار استفاده کند.
هر چهار نفر سرمایه گذاران اولیه کارخانه سیمان فارس سال هاست بدرود حیات گفته اند …
روحشان در آرامش و یادشان گرامی
لینک مقاله اصلی:
http://publications.worldcement.com/flip/world-cement/2020/August/8cet9.html#79
https://simankhabar.ir/?p=20511